Duela gutxi, Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) munduko zorra hartzen ari den goranzko joeraz ohartarazi du. Izan ere, haren zenbateko absolutua 219 bilioi eurora jaitsi zen 2022an!

Hala ere, pandemia aurreko mailaren gainetik jarraitzen du, garai hartan oso altua baitzen. Termino erlatiboetan, 2022an zor globala munduko barne produktu gordinaren (BPG) %238an kokatu zen, 2019an baino 9 puntu portzentual gehiago, CEPREDEk jakinarazi duenez.

Ongi etorri Zor planetara! Munduak 2,4 aldiz gehiago zor dio bere buruari urtero ekoizten duena baino.

Duela gutxi, ‘Interestelar’ (‘Interstellar’) filma ikusi ahal izan dut, eta bertan zor kopuru itzel horien eta planeta handien arteko analogiarekin topo egin dut, biak lurrarena baino askoz handiagoa den grabitate indar handi baten mende baitaude. Horietan, gure pisua hainbat aldiz biderkatuko litzateke, lehenago txikituta amaituko ez bagenu behintzat.

Zorraren erlatibitatea

Baina benetan interesgarria iruditzen zaidana da bi planetatan grabitate indar desberdin bat egotea eragiten duen beste berezitasuna da. Izan ere, planeta eta haren grabitate-indarra zenbat eta handiagoak izan, denbora modu desberdinean igarotzen da horietan, are eta motelagoa da denbora. Denboraren dilatazio grabitazionala deritzona da, Einstein-en Erlatibitate Orokorraren Teoriaren deribazio bat dena, eta frogatuta dagoela dirudi.

Analogiarekin jarraituz, larritasun handienak denbora motelean bizitzea eskatzen badu; eta alderantziz, gure zor handiagoak, bere larritasun guztiarekin, denbora lapurtzen ari zaigula esan nahi du, denbora hori ez dutenekin alderatuta behintzat, ziur asko haiek etorkizunerantz erraz eta zama arinarekin pausoak ematen dihardutelako.

Duela hamarkada batzuk honakoa argi zuten agintariek, eta Einsteinera jo beharrik gabe gainera. Adibidez, Maastrichteko Itunean Euroa onartu ahal izateko baldintza bat zen zorraren muga BPGren gaineko %60koa izatea (NDFk maila globalean erregistratu duenaren laurdena), baina badirudi horrek guztiak eztanda egin duela. Adibide gisa, Espainiak gaur egun %113ri eusten dio, eta aurreko urteetan %120ko mailara iritsi izan da. EBko beste herrialde batzuek handiagoak dituzte: Portugal, Italia, Grezia... (mesedez, ez batu inizialak) eta 2022ko EBko batez bestekoa %85,1 izan zen.

Baina zergatik ez da inor ikaratu? Hori ulertzeko, erlatibitateari heldu beharko diogu berriro ere: herrialde bakoitzaren zorpetze maila antzekoa denez, denboran aurrera geldo doala dirudi. Askoren gaitza...

Interestelar-en grabitate eremurik handiena zulo beltz erraldoi batek sortzen zuen, zeinaren erdian denborak ez zuen aurrera egiten, han ez zegoen etorkizunik. Baina ez dezagun etsi, filma ikusten baduzue amaiera ia zoriontsua dela ikusiko duzue;, espero dezagun gurea ere halakoa izatea.