Irailaren 15ean 30 urte beteko ditu Pekingo Foroak, emakumeen eta nesken eskubideak definitu eta onartu zituen topaketa historikoak.

Horretan pentsatzean, nire buruak beste mugarri batekin lotu du: Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalarekin, 1948ko abenduaren 10ean Nazio Batuen Batzar Nagusiak Parisen onartua.

Giza eskubide horiek unibertsalak diren arren, gaur egun, 2025ean, oraindik ere ukatu egiten dira leku gehiegitan. Eta kezkagarriena: finkatuta ziruditen herrialde batzuetan, atzerapauso nabarmena sumatzen dugu gaur egun.

Baina ez dut egiaztapen mingots horretan gelditu nahi, emakumeen eskubideekin lotutako bizipen pertsonal bat partekatu baizik.

Botoa emateko eskubidea

18 urte bete nituenean, botoa emateko eskubidea eskuratu nuen. Hala ere, joan nintekeen lehen hauteskundeetan, ni ez nintzen joan. Zergatik? Uste nuen nire botoak ez zuela baliorik hainbeste botoren artean, eta garai hartan oso nahasita zegoen politikak eta, batez ere, politikariek, ez zidatela konfiantzarik sortzen. "Zertarako gogaitu!" moduko zerbait zen.

Nire gurasoekin eta amaren aldeko aitona-amonekin bizi nintzen, eta nire amonak ez zuen inoiz nire erabakietan esku hartzen, eta orduan oso elkarrizketa serioa izan zuen nirekin bozkatzeko eskubideari buruz eta, bereziki, emakumeei buruz.

Historia liburuetatik dakiguna zera da: "Espainian emakumeek 1931n lortu zuten botoa emateko eskubidea, Bigarren Errepublikako Konstituzioarekin, eta 1933ko udal hauteskundeetan erabili zuten lehen aldiz. Mugarri demokratiko hori Legebiltzarrean izandako eztabaida bizi baten emaitza izan zen, eta Clara Campoamor diputatuak nabarmendu zuen".

Ordurako ezagutzen nuen historiaren pasarte hau, eta inportantea iruditu zitzaidan, baina aitortu behar dut adin horretan ez zuela bere benetako balio sakona nigan sartu.

Nire amonari entzutea besterik ez zen izan. Bere bizipenetik kontatu zidan. Esan zidan zer sentitzen zen botoa emateko eskubidea erabili ezinik, bigarren mailako herritarra zela sistema demokratiko batean, zer kostatu zitzaion hori lortzea, nola izan zen berarentzat botoa ematera joan zen lehen aldi hura eta hurrengoak, eta diktadurak zer ekarri zuen, eskubide hori berriro galtzea, lorpenen hauskortasuna. Irmotasunez amaitu zuen, INOIZ EZ ZIOLA BOZKATZERA JOATEARI UTZI, nahiz eta nagikeria edo gogo falta handia izan edo sistema demokratikoarekin, politikarekin edo politikariekin mesfidantza edo etsipena izan.

Haren kontakizun bizidunak, ditugun eskubideen balioaz zuen argitasunak eta haren irmotasunak aldaketa bat lortu zuten nigan, eta aldaketa horrek gaur arte iraun du, 41 urte geroago arte. Ondare hori nire bi alabei transmititu diet, inoiz ahantz ez dezaten lortutakoa aintzat hartu behar dela, eutsi egin behar zaiola, baita defendatu ere, eta, galtzen bada, berriro borrokatu behar dela.

Xehetasun ezabaezin gisa, gogoan dut nire amona, etxetik irten gabe eta adinagatik mezatara joateari utzi zionean ere, botoa ematera bakarrik irteten zela. Arropa dotoreak janzten zituen eta "ile-apaindegikoa" zen. Beti egiten zion ohore berarentzat ospakizun eta errekonozimendu une bati.

Mila esker

Gaur, hura gogora ekartzean, biziki eskertzen dut elkarrizketa hura, nirekin edukitzeko ekimena izan nuelako. Badakit ez zela erraza izan niri atentzioa ematea, berak beti uzten baitzidan nire erara egiten eta izaten.

Mila esker, bihotz-bihotzez!