MONDRAGONen euskara koordinatzaileen topaketa

Batetik, Matz Errekak hizkuntza politika nola txertatu duen prozesuetan (Joxean Markez, Berrikuntza, Segurtasun, Ingurumen eta Gestio Sistemen arduraduna); bestetik, Kooperatibak etorkizunean (Igor Ortega, Lankiko ikerlaria) eta Mikel Lezamiz (MONDRAGONen hedapen kooperatiboaren arduraduna).

ERREKAko praktika ona: hizkuntza-politika prozesuetan txertatuta

1998an Euskara Plana martxan jarri zutenetik helburu asko eta askotarikoak landu dituzten arren, kooperatibaren helburu orokorretatik bereizita joaten ziren: Euskara Planak bere aginte panel propioa zuen.

Hizkuntza-politika definitzeaz bat etorri zen hizkuntza irizpide eta helburuak prozesuetan txertatzearen aldeko erabakia. Horrela, bada, egun, formala zein informala,  dena dago prozesuetan txertatuta: prestakuntza (euskararena eta orokorra), hizkuntza-eskakizunak, aplikazio informatikoak, errotulazioa, dokumentazioa, harrera plana, Batzar Nagusia eta hitzaldi informatiboak, etab.

MONDRAGONeko Hedapen Kooperatiboaren arduraduna den Mikel Lezamizek mundu mailan kooperatibismoaren sorrera ekarri zuen gogora

Kooperatibako 22 prozesuei lau hilero egiten zaie jarraipena; arduradunak eta bere lan-taldeak elkarrekin egiten dute, eta betetze-mailaren berri Zuzendaritzan ematen da. Euskara Plana kooperatibak bere egin du, erakundetu. ERREKAren erronka euskaraz lan egitera eta autonomiara iristea da, eta bide horretan urrats garrantzitsua eman dute, ezbairik gabe.

Kooperatibak etorkizunean

MONDRAGONeko Hedapen Kooperatiboaren arduraduna den Mikel Lezamizek mundu mailan kooperatibismoaren sorrera ekarri zuen gogora, 1761. urtean Glasgow inguruan Fenwick Consumer Cooperative delakoa sortu zenekoa, hain zuzen ere. Gerorago etorri zen Manchester inguruko Equitable Pioneersof Rochdale esperientzia arrakastatsua, 1844. urtean; nahiko esperientzia iraultzailea izan zen gainera: eskolak eta liburutegiak sortu zituzten, irabazien %2,5 hezkuntzara bideratzen zuten, etab. Gurera etorriz, auzolana, natur baliabide komunalak eta bestelako esperientzia komunitario batzuk aipatu ondoren, Jose Maria Arizmendiarrietari heldu zion. Lanaren subiranotasuna eta langileen duintasuna bilatzen zituela aipatu zuen Mikelek.

LANKIko Igor Ortegak ere kooperatibismoaren ibilbidea izan zuen aztergai. Sarreran aipatu zuenez, Jose Maria Arizmendiarrietak,Arrasateko Kooperatiba Esperientziaren sorreran enpresa egitura kapitalisten metabolismoaren iraulketa bilatzen zuen, barne egituraketak pertsonaren duintasunaren oinarriari erantzun ziezaion, eta enpresaren funtzio soziala eraldatuz.

LANKIko Igor Ortegak  kooperatibismoaren ibilbidea izan zuen aztergai

Hasierako helburu hura lortu den ala ez, balantzea alderdi askotatik egin daiteke, baina emaitza gozoak (kooperatiben euskararekiko konpromisoa, besteak beste) nahiz gaziak topa daitezke, hala nola, kapitalismotik bereizteko zailtasunak handitzea eta, ideologia alboratuz, enpresa pragmatikoaren ideia indartzea.

Gaur egun, gizarte panorama berri baten aurrean gaudela gaineratu zuen Igorrek: batetik, aberastasuna eta lanpostuak sortzeko ahalmenaren higadura (zalantzan dago ea gure ongizatea eta bizi-kalitatea mantentzeko gai izango garen); bestetik, bizi-proiektu autonomoa eta duina garatzeko oinarriak pitzaturik daude (prekaritatea hedatzen ari da); bestalde, desafio ekologikoa; eta, azkenik, prozesu politiko eta ekonomikoak herritarron ikuspegietatik arautzeko ahalmena galdu dugu (erabakietan parte hartzeko gero eta aukera gutxiago dugu).

Eta, bere iritziz, kooperatibagintzaren balio berrituak badu zer eskaini; aldagai berrien premia sumatzen baita. Hiru adierazle aipatu zituen: liberalismo ekonomikoaren utopiaren pitzadura,  publikotasunaren paradigmaren agorpena, eta emantzipazio narrazio potoloekiko mesfidantza. Izan ere, gizartea errotik aldatu zaigu eta paradigma zaharrekin gabiltza.

Etorkizunera begira, Ormaetxearen gogoeta edo aurreikuspena behin baino gehiagotan egon zen bi hizlarien ahotan: “Iragar daitekeen hipotesia da, 2055. urtean egongo diren enpresen multzoan kooperatibismoa eta pertsonen gizartea aztarna ohoragarri gisa aitortuko direla” (Ormaetxea, 2006)

Igorrek uste du kooperatibak eragile izan behar direla etorkizunean, baina ikerlari moduan dilema baten aurrean gaudela uste du; erantzun erraza ez duena. Batzuek diote, enplegua babestu ahal izateko ziurrenik kooperatiben nortasun elementu gogorrak lausotu beharko ditugula, ziurrenik soberania partekatu beharko dugula kapitala errazteko edo egonkorragoak izateko, baldin eta dimentsioa garrantzitsua den sektoreetan lehiatu behar badugu. Horren aurrean, beste batzuen iritziz, agian, kooperatibaren formularekin egungo testuinguruan ezin dugu lehiatu eta, aldiz, gure hautua izan beharko litzateke berrikuntzaren nitxoetan gotortu gaitezkeen bideak, non ezagutzaren ekonomia horretan pertsonen baliabideak diferentzial konpetitibo nabarmenagoak diren.  Bidegurutze zaila.

Mikel baikor agertu zen etorkizunari begira, kooperazioa eta kooperatibak gailenduko direla uste baitu; badira zantzu batzuk hori adierazten dutenak; esaterako, Europako Parlamentuak kooperatibak indartzeko emandako ebazpena, edo kooperatibak sortzen laguntzeko hainbat tokitan egin diren lege aldaketak (New York hirian, edo Hego Korean, besteak beste). Mondragonen erronkei dagokienez, talde bezala jarraitzea, balioak mantentzea, kanpoko enpresak kooperatibizatzea (mistoak), eta enpresa zordunetan esku-hartzea aipatu zituen, besteak beste.

Euskarak kooperatibetan eta lan-munduan izan dezakeen etorkizunari dagokionez, kooperatibak aitzindari izan direla gogorarazi zuen Mikelek; azken 40 urteetan kooperatibak eta euskara eskutik joan direla azpimarratu eta etorkizunean ere hala izango dela uste du. Horren erakusgarri dira egun 60 kooperatibak euskara plana izatea, Jaurlaritzak martxan jarri berri duen EUSLAN proiektuan 11 enpresatik 9 kooperatibak izatea, eta Kontseiluaren EUSKARAGILEAK egitasmoan ere beste horrenbeste